De laatste zin is één van de belangrijkste zinnen in een roman.  Bij het kopen van een boek heb ik me regelmatig laten leiden door de eerste èn de laatste zin. Van mezelf mocht ik de laatste zin eigenlijk niet lezen, hij zou het einde van het verhaal kunnen verklappen en de spanning van het lezen wegnemen. Hier heb ik echter zelden last van gehad. De laatste zin gaf vaak wel de doorslag om het boek te kopen.

Een schooldirecteur in Florida moest afgelopen week gedwongen ontslag nemen, omdat ze leerlingen ‘pornografisch’ materiaal had getoond tijdens een les over de Renaissancekunst. Het ‘pornografische’ materiaal bestond uit een foto van het wereldberoemde standbeeld ‘David’ van Michelangelo. We kunnen hierom grinniken, maar de treurige waarheid is dat ouders die hun kinderen (of zichzelf?) niet bloot willen stellen aan ‘seksualiteit’, zich nu gesteund voelen door een wet die seksuele opvoeding verbiedt op openbare scholen.  De gouverneur van de staat Florida Ron DeSantis van de Republikeinse partij speelt hierin een leidende rol. Hij is charismatisch, ziet er goed uit, is belust op macht, hoogmoedig, efficient, populistisch en heeft veel volgelingen. Waar doet dit jullie aan denken? Juist, aan de kenmerken van een superschurk.

Wat zorgt ervoor dat de lezer geboeid raakt door een personage?

Openai geeft zes tips voor verleidend schrijven:

Omdat ik de laatste tijd veel lees over de informatie-waarde van artificial intelligence, heb ik openai.com gevraagd wat de kenmerken zijn van literair verleiden. Via de chatbox kreeg ik het volgende antwoord:

In 'The picture of Dorian Gray' toont Oscar Wilde wat verleidingskunst is. Ook Theo Holman heeft zich door hem laten inspireren (https://www.groene.nl/artikel/mooie-praatjes-vullen-gaatjes) voor de vraag hoe je literair kunt verleiden. Zijn antwoord: “mooie praatjes helpen, maar je moet ze vatten in paradoxen en stellingen, en je moet uiterst vaag zijn, dus veel woorden als passie, hartstocht, ziel, zinnen, et cetera, et cetera gebruiken, woorden waarmee je alle kanten op kunt omdat ze toch niets betekenen. Literair verleiden is de ander verwarren, en die verwarring roep je op door verwarrend te spreken, maar helder te schrijven.”

Opheffer noemt de eerste twee hoofdstukken van The picture of Dorian Gray een handleiding voor verleiden (https://www.groene.nl/artikel/mijn-oscar). Nieuwgierig door deze observatie pakte ik het boek dat ik ooit, ik weet niet meer hoelang geleden, heb gelezen. Mijn herinnering aan het verhaal bleek bijna uitgewist en ik las de hoofdstukken als waren ze nieuw.