Geïnspireerd door een indrukwekkende La Traviata (De Nederlandse opera) met een schitterende Adela Zaharia als Violetta Valéry ben ik me gaan verdiepen in ‘La Dame aux Camélias’ van Alexandre Dumas fils, de roman waarop La Traviata is gebaseerd.

In mijn laatste blog “Mannen die vrouwen vermoorden’, moest ik tot de conclusie komen dat er geen (literaire) verhalen waren over partnermoorden met voorbedachten rade. In onze schrijfwedstrijd ‘De Foute Vrouw’ kwamen we drie verhalen tegen waarin dit wel het geval was en één verhaal (De correspondentie van Michel Hermsen) waarin de man niet vermoord werd, maar wèl zijn kinderen, zodat hij erger zou lijden.

Of een vrouw of zelfs jong meisje als ‘fout’ wordt gezien hangt sterk af van culturele, morele en sociale normen. Een schokkend voorbeeld in dit kader is de verwerping door ouders en anti LHBTI-groepen in Texas van het stripboek dat gebaseerd is op het dagboek van Anne Frank. Anne Frank schrijft in haar dagboek over geslachtsdelen en haar wens de borsten van een vriendin aan te raken en in het stripboek worden deze passages afgebeeld. Moms for Liberty, een conservatieve belangengroep, had betoogd dat het werk in strijd was met de ‘staatsnormen voor het nauwkeurig onderwijzen van de holocaust’. Het boek is uit de bibliotheek gehaald, op sommige scholen verboden, en de docente die deze stukken liet lezen aan haar 14-jarige leerlingen is ontslagen. Met deze actie worden zowel Anne Frank als de docente gekwalificeerd als ‘fout’. Zo makkelijk worden vrouwen door puriteinen ‘fout’ genoemd als zij voor hun sexualiteit uitkomen of jongeren daarvan kennis laten nemen.

'Foute vrouwen' worden vaak als karikatuur neergezet. Roeland Dobbelaer heeft in zijn recensie van De vrouwen van John Steinbeck hierover een aantal zeer lezenswaardige opmerkingen gemaakt (https://bazarow.com/recensie/ten-oosten-van-eden/). In de vele negentiende-eeuwse Russische romans vindt hij de vrouwelijke personages irrationeel, ziekelijk en hysterisch. De aan lagerwal geraakte vrouwen zijn er alleen op uit mannen te verleiden en omlaag te halen. De vrouwen van John Steinbeck daarentegen zijn vroom, streng protestants en vol toewijding aan man en gezin of sloeries die mannen in het verderf storten. Maar ook aan de ‘goede vrouwen’ mankeert veel: ze zijn volgens Dobbelaer gestoord, godsdienstwaanzinnig of onthouden mannen hun pleziertjes (sic!). Cathy Ames, het personage dat in veel lijstjes over slechte vrouwen in de literatuur voorkomt, wordt door Steinbeck neergezet als een vrouw zonder moraal en empathie, de duivel in persoon.

In de literatuur is er nauwelijks een grens te trekken tussen ‘slechte vrouwen’ en ‘foute vrouwen’. Daarvoor is er te veel overlap. Een ‘slechte vrouw’ verwijst naar een vrouwelijk personage dat bewust kwaadaardige daden verricht. Bedrog en manipulatie worden vaak als karaktertrekken gebruikt, maar ook machtshonger en wreedheid. Voorbeelden van dergelijke vrouwelijke personages zijn Lady Macbeth (Shakespeare), Rebecca (Daphne du Maurier), Cathy Ames (uit East of Eden door John Steinbeck). Recenter worden o.a. door GPT genoemd: Amy Elliot Dunne (uit Gone girl van Gillian Flynn), Adora Crellin (uit Sharp Objects, ook van Gillian Flynn) en Nurse Ratched (One flew over the cuckoo’s nest van Ken Kesey).