Literair Verleiden

In 'The picture of Dorian Gray' toont Oscar Wilde wat verleidingskunst is. Ook Theo Holman heeft zich door hem laten inspireren (https://www.groene.nl/artikel/mooie-praatjes-vullen-gaatjes) voor de vraag hoe je literair kunt verleiden. Zijn antwoord: “mooie praatjes helpen, maar je moet ze vatten in paradoxen en stellingen, en je moet uiterst vaag zijn, dus veel woorden als passie, hartstocht, ziel, zinnen, et cetera, et cetera gebruiken, woorden waarmee je alle kanten op kunt omdat ze toch niets betekenen. Literair verleiden is de ander verwarren, en die verwarring roep je op door verwarrend te spreken, maar helder te schrijven.”

Door dit stuk raakte ik zelf verward: Hoe moet ik verwarrend spreken en helder schrijven?

Ik heb gegoogeld op ‘verleidend schrijven’ en kwam vooral veel management en marketing sites tegen. Hier gaat het over 'online persuasion' en een grotere verkoop door je te richten op je doelgroep, actief te schrijven en de voordelen voor je lezers te benoemen. Niet wat ik echt wil weten.

Ik heb vervolgens ‘literair verleiden’ ingetypt.  Met deze zoekterm kwam ik op sites waarin (jongeren) verleid werden om literatuur te lezen, zag ik boeken over (erotische) verleidingskunsten en las ik hoe lezers door pageturners verleid konden worden een verhaal uit te lezen. Interessant, maar nog steeds niet wat ik zocht.

Vervolgens las ik dat neurolinguisten gebruik maakten van het taalgebruik van de invloedrijke  hypnotherapeut Milton Erickson (https://en.wikipedia.org/wiki/Milton_H._Erickson). Om cliënten te beïnvloeden sprak Erickson in algemene, vage en soms zelfs dubbelzinnige termen. Door zijn authoriteit vulden zijn patiënten zelf in wat de betekenis hiervan voor hen was. In het verdere gesprek  gebruikte Erickson wat hij van zijn patiënten hoorde om ze te sturen in een richting die oplossingen bood.

Zijn werkwijze omvatte dus een context en een dialoog, waarin hij de patiënt volgde en stuurde door hypnotische 'verleiding'.

Volgens Holman nodigen vage termen als liefde, ziel, houden van, etc. de lezer uit deze zelf in te vullen. Toch zal dit niet ongebreideld kunnen, want het verhaal wil een bepaalde kant uit. De auteur zal er niet omheen kunnen in ieder geval een context te schetsen. Wat ik hiermee bedoel wil ik duidelijk maken met onderstaande drie zinnen, waarin de vage term ‘houden van’ in drie verschillende contexten gebruikt wordt.

• Bij de ijsco-tent vraagt x: ‘houd je van chocolade-ijs?’

• Als ze bezig zijn met hun dessert, pakt x haar hand en zegt: ‘Lieverd, ik houd van je.’

• Ze nemen afscheid. Hij kust haar, zegt ‘Ik houd van je’ en loopt dan snel naar zijn taxi.

Van deze drie zinnen heeft de laatste zin de meest dubbelzinnige context. De kans dat de lezer een eigen invulling gaat geven aan wat ‘houden van’ voor hem/haar betekent, zal hier het grootste zijn.

De vraag hoe er verwarrend gesproken kan worden, maar helder geschreven kan nu voor mij beantwoord worden: gebruik vage woorden in een dubbelzinnige, maar helder geschreven context.

Dat is dé manier om literair te verleiden.